Στα μαχαίρια

«Πριν μάθει κάποιος τι είναι σωστό, θα πρέπει να ξέρει τι είναι λάθος».

Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ

Τι είναι η ευτυχία; Πώς ορίζεται; Και πώς μετριέται η ευτυχία; Το έτσι κι αλλιώς δύσκολο ερώτημα, αν συνδυαστεί με την ουδόλως ανακουφιστική προσέγγιση πως «τα λεφτά δε φέρνουν την ευτυχία», περιπλέκεται ακόμα περισσότερο. Επιπλέον, στην εποχή που βιώνουμε, όσοι «κλέβουν το ψωμί από το τραπέζι» δεν το 'χουν σε τίποτα να νουθετούν τους νηστικούς ισχυριζόμενοι ότι το «ευτυχές μέλλον» περνάει μέσα από το κόψιμο του μισθού. Ότι κόβοντάς τους το μισό μισθό, πασχίζουν -πέραν της «σωτηρίας» της πατρίδας- να τους διασώσουν και... τον εσωτερικό τους κόσμο, καθότι «τα λεφτά χαλάνε τον άνθρωπο». Όπως και να 'χει, είτε στην προτεσταντική του εκδοχή, είτε στην καθ' ημάς «ελληνοχριστιανική» του απόδοση, το καθεστώς της εκμετάλλευσης έχει φροντίσει ώστε ο οδοιπόρος στην αναζήτηση της ευτυχίας κάποια στιγμή να διασταυρωθεί με την ευαγγελική επισήμανση: «Ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος». Από την άλλη, όμως, όποιος νομίζει ότι με παρηγορητικές φαντασιώσεις θα παρακάμψει το «άλυτο μυστήριο» των εγκόσμιων, ας είναι εκείνος που θα αναλάβει να απαντήσει στον Ρίτσο: «Ποιος ο πλούτος των άστρων όταν λείπει το ψωμί απ'το τραπέζι;»

Μ' ετούτα και μ' εκείνα, στο ερώτημα «τι είναι η ευτυχία» -και στο παρεμπίπτον ερώτημα «πώς αποκτιέται η ευτυχία»- όση μεταφυσική κι αν μετέλθει κανείς, όσο κι αν επιχειρήσει να αφοσιωθεί στην εκδοχή της «αχρημάτου οικονομίας», μοιάζει αδύνατο να παρακάμψει τον παράγοντα «υλικές προϋποθέσεις». Μάλιστα, δυο καθηγητές του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, ο Ντάνιελ Κάνεμαν, βραβευμένος με το Νομπέλ Οικονομίας το 2002, και ο συνάδελφος του Άνγκους Ντίτον, ισχυρίζονται ότι κατάφεραν να αποτιμήσουν αυτές τις υλικές προϋποθέσεις σε χρήμα. Σύμφωνα με τη μελέτη τους που δημοσιεύτηκε το Σεπτέμβρη του 2010 στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences, οι δυο επιστήμονες καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα: η ευτυχία δεν κοστίζει πάνω από 60.000 δολάρια το χρόνο! Φυσικά, η μελέτη των δυο καθηγητών -όπως και το ζήτημα της κατάκτησης της ευτυχίας- είναι πολύ πιο συνθέτη και καθόλου αγοραία. Αλλά στο σημείο αυτό, ας κρατήσουμε το «διά ταύτα» του πορίσματος τους: ότι, δηλαδή, ένας άνθρωπος στο σύγχρονο κόσμο, όταν αντιμετωπίζει θέματα ζωής που καθορίζουν τα συναισθήματα και την ψυχική του διάθεση και έχουν να κάνουν με την υγεία, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον ελεύθερο χρόνο κ.λπ., εφόσον έχει εξασφαλίσει ένα εισόδημα της τάξης των 60.000 δολαρίων ετησίως, τότε είναι σε θέση να τα αντιμετωπίζει απερίσπαστος από το ζήτημα των χρημάτων. «Όλα», λοιπόν, από εκείνα τουλάχιστον που «λύνονται», θα μπορούσαν να «λυθούν» αν υπήρχαν αυτά τα 60.000 δολάρια. Πρόκειται πραγματικά για «αστείο ποσόν». Είτε το συγκρίνει κανείς με τις «χορηγίες» της Siemens προς ευυπόληπτα πρόσωπα του πολιτικού κατεστημένου της Ελλάδας, είτε το συγκρίνει με τα 140 δις δολάρια που χαρίζει κατ' έτος ο Ομπάμα στους πλούσιους Αμερικανούς, διατηρώντας τις υπέρ τους φοροελαφρύνσεις που θέσπισε η προηγούμενη κυβέρνηση Μπους.

Ας δούμε τώρα πώς είναι οικοδομημένος ο κόσμος τους. Ο κόσμος του Sex and the City, από τη μια, ο κόσμος των εκατομμυρίων ανέργων και των δισεκατομμυρίων φτωχών κι απόκληρων, από την άλλη: κάθε χρόνο το περιοδικό Forbes δημοσιεύει τον κατάλογο με τη λίστα των 100 πλουσιότερων ανθρώπων στον πλανήτη. Προφανώς πίσω από τα συγκεκριμένα φυσικά πρόσωπα βρίσκονται πολυεθνικές, μονοπώλια, τράπεζες, εφοπλιστικό κεφάλαιο, και ούτω καθεξής. Συμφωνά με τη λίστα, για το έτος 2009 η συνολική περιουσία αυτών των 100 Κροίσων ανήλθε στα 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια (1.500.000.000.000 - το γράφουμε και με αριθμό γιατί με όλα του τα μηδενικά γίνεται πιο «χαριτωμένο»...). Το συμπέρασμα που προκύπτει από μια επιπόλαιη συσχέτιση της λίστας του Forbes με την εργασία των δύο καθηγητών είναι το προφανές: «Καλύτερα πλούσιος και υγιής παρά φτωχός και άρρωστος». Όποιος όμως ενδώσει στον πειρασμό να «διαβάσει» προσεκτικότερα τη λίστα του Forbes και να την εξετάσει υπό το μεγεθυντικό φακό της μελέτης των δύο καθηγητών, τότε, κάνοντας τις αναγκαίες διαιρέσεις, καταλήγει σε ένα εξίσου προφανές και μαθηματικούς αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα: με τον πακτωλό που έχουν απομυζήσει οι 100 όλοι κι όλοι εκμεταλλευτές της δουλειάς των χιλιάδων και χιλιάδων εργαζομένων θα μπορούσαν να ζουν «ευτυχισμένοι» -για να εξηγούμαστε: «ευτυχισμένοι» με τον τρόπο που ορίστηκε προηγουμένως- ακριβώς 25.000.000 άνθρωποι! Δηλαδή δυόμισι Ελλάδες!